Poradnik dla kandydatów na rodziców adopcyjnych
Jeżeli chcesz się dowiedzieć o adopcji ten poradnik jest dla ciebie
I. Zagadnienia dotyczÄ…ce adopcji krajowej
1. Co to jest adopcja?
Przysposobienie (adopcja, usynowienie) to powstaÅ‚y z woli osób zainteresowanych taki stosunek prawny, jaki istnieje miÄ™dzy rodzicami a dzieckiem. Przysposobić można osobÄ™ maÅ‚oletniÄ… tylko dla jej dobra. Do przysposobienia potrzebna jest zgoda przysposabianego, który ukoÅ„czyÅ‚ lat trzynaÅ›cie. SÄ…d opiekuÅ„czy powinien wysÅ‚uchać przysposabianego, który nie ukoÅ„czyÅ‚ lat trzynastu, jeżeli może on pojąć znaczenie przysposobienia.
2. Kto może mi pomóc w przygotowaniu do adopcji ?
W przygotowaniu do adopcji pomoże ci oÅ›rodek adopcyjny. Na terenie każdego województwa znajduje siÄ™ co najmniej jeden oÅ›rodek adopcyjny. O adres najbliższego oÅ›rodka adopcyjnego możesz zapytać w regionalnym oÅ›rodku polityki spoÅ‚ecznej, oÅ›rodku pomocy spoÅ‚ecznej, powiatowym centrum pomocy rodzinie.
3. Czy muszę drogę adopcyjną prowadzić przez ośrodek adopcyjny, czy mogę we własnym zakresie?
Zgodnie z aktualnie obowiązującym prawem ośrodek adopcyjny ma wyłączną kompetencję w prowadzeniu procedur przysposobienia.
4. W czym może pomóc mi OÅ›rodek adopcyjny?
• OÅ›rodek adopcyjny przygotujÄ™ ciÄ™ do roli rodzica adopcyjnego m.in. poprzez szkolenie
• BÄ™dzie ci towarzyszyÅ‚ na każdym etapie procedury adopcyjnej
• Udzieli ci poradnictwa w zakresie adopcji
• Pomoże ci napisać wniosek do sÄ…du z proÅ›bÄ… o adopcjÄ™
• BÄ™dzie ci towarzyszyÅ‚ w trakcie pierwszego spotkania z dzieckiem
• BÄ™dzie sprawowaÅ‚ nadzór nad okresem osobistej stycznoÅ›ci
• Udzieli ci wsparcia postadopcyjnego
5. Od czego zacząć starania adopcyjne?
Starania adopcyjne należy zacząć od nawiązania kontaktu z ośrodkiem adopcyjnym najlepiej znajdującym się najbliżej miejsca zamieszkania.
Na pierwsze spotkanie najlepiej umówić siÄ™ telefonicznie na konkretny dzieÅ„ i godzinÄ™
6. Czego mogę dowiedzieć się na pierwszym, informacyjnym spotkaniu?
Na pierwszym spotkaniu dowiesz siÄ™ m.in.:
• jakie wymogi stawiane sÄ… wobec kandydatów do przysposobienia dziecka,
• jak przebiega procedura kwalifikacyjna,
• z jakich Å›rodowisk pochodzÄ… dzieci kierowane do adopcji,
7. Jakie będą następne kroki?
Kolejne kroki i czynności ustalisz z pracownikiem ośrodka adopcyjnego najczęściej są, to
• zÅ‚ożenie odpowiednich dokumentów,
oraz
• ustalenie dalszych spotkaÅ„
Wykaz podstawowych dokumentów gromadzonych w procedurze adopcyjnej:
• wniosek okreÅ›lajÄ…cy cel wspóÅ‚pracy z OÅ›rodkiem lub OddziaÅ‚em,
• odpis aktu małżeÅ„stwa,
• zaÅ›wiadczenia o zarobkach lub oÅ›wiadczenie o wysokoÅ›ci i źródÅ‚ach dochodu,
• życiorysy,
• zaÅ›wiadczenia lekarskie o ogólnym stanie zdrowia oraz stwierdzajÄ…ce brak przeciwwskazaÅ„ do adopcji dziecka.
• oÅ›wiadczenie kandydata i zaÅ›wiadczenia lekarza psychiatry o stanie zdrowia psychicznego,
• oÅ›wiadczenie kandydata i zaÅ›wiadczenia z poradni leczenia uzależnieÅ„,
• zaÅ›wiadczenia o niekaralnoÅ›ci,
• oÅ›wiadczenie o wyrażeniu zgody na udostÄ™pnianie wÅ‚asnych danych osobowych
na potrzeby ośrodka.
Ośrodek adopcyjny może w indywidualnym przypadku poprosić o inne dokumenty w zależności od sytuacji.
8. Kto może przysposobić dziecko?
1. Przysposobić wspólnie mogÄ… tylko małżonkowie - art. 115. § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuÅ„czego.
2. Przysposobić może osoba majÄ…ca peÅ‚nÄ… zdolność do czynnoÅ›ci prawnych, jeżeli jej kwalifikacje osobiste uzasadniajÄ… przekonanie, że bÄ™dzie należycie wywiÄ…zywaÅ‚a siÄ™ z obowiÄ…zków przysposabiajÄ…cego oraz posiada opiniÄ™ kwalifikacyjnÄ… oraz Å›wiadectwo ukoÅ„czenia szkolenia organizowanego przez oÅ›rodek adopcyjny, o którym mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastÄ™pczej, chyba że obowiÄ…zek ten jej nie dotyczy - art. 1141. § 1.Kodesu rodzinnego i opiekuÅ„czego.
3. MiÄ™dzy przysposabiajÄ…cym a przysposobionym powinna istnieć odpowiednia różnica wieku art. 1141. § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuÅ„czego.
4. Kandydaci muszą posiadać świadectwo ukończenia szkolenia organizowanego przez ośrodek adopcyjny oraz opinię kwalifikacyjną.
9. Czy osoba samotna może przysposobić dziecko?
Polskie prawo nie wyklucza możliwości przysposobienia przez osobę samotną, jednak dla dziecka poszukuje się przede wszystkim rodzin pełnych.
10. Czy osoba niepełnosprawna może przysposobić dziecko?
Polskie prawo nie wyklucza możliwoÅ›ci przysposobienia dziecka przez osobÄ™ niepeÅ‚nosprawnÄ…. Decyzja rozpoczÄ™ciu wspóÅ‚pracy jest podejmowana indywidualnie przez oÅ›rodek adopcyjny i zależy w dużej mierze od stopnia i rodzaju niepeÅ‚nosprawnoÅ›ci, od funkcjonowania danej osoby oraz możliwoÅ›ci opieki nad ewentualnie powierzonym dzieckiem.
11. Jakie wymogi stawiane sÄ… kandydatom na rodziców adopcyjnych?
Kandydaci na rodziców adopcyjnych zgodnie z obowiÄ…zujÄ…cym prawem muszÄ…:
• Mieć stan zdrowia pozwalajÄ…cy na sprawowanie wÅ‚aÅ›ciwej opieki nad dzieckiem,
• Mieć odpowiednie warunki ekonomiczne pozwalajÄ…ce na przyjÄ™cie i utrzymanie rodziny,
• Oraz speÅ‚niać przesÅ‚anki wymienione w pkt. 8
12. Jak wyglÄ…da procedura adopcyjna?
ProcedurÄ™ adopcyjnÄ… w odniesieniu do rodziny umownie można podzielić na trzy gÅ‚ówne etapy:
1. Przygotowawczy - na który skÅ‚ada siÄ™ m.in. :
- diagnoza rodziny (testy psychologiczne, rozmowy, wywiad środowiskowy)
- szkolenie - cykl spotkaÅ„ grupowych, w trakcie których rodzina ma wykÅ‚ady i ćwiczenia z zakresu m.in. praw dotyczÄ…cego adopcji, rozwoju dziecka, straty, wiÄ™zi, zaburzeÅ„, motywacji do adopcji i wielu innych zagadnieÅ„.
- kwalifikacja rodziny - decyzja komisji ośrodka
Okres przygotowania trwa zazwyczaj kilka miesiÄ™cy, gdyż wymaga to wielu spotkaÅ„, udziaÅ‚u w sesjach szkoleniowych, które odbywajÄ… cyklicznie w zależnoÅ›ci od oÅ›rodka najczęściej raz w tygodniu, raz na dwa tygodnie lub raz na miesiÄ…c.
2. Oczekiwania na dziecko - okres od ukończenia etapu przygotowawczego do propozycji dziecka, okres ten jest trudny do określenia w czasie, gdyż zależy m.in. od oczekiwań rodziny (w odniesieniu do wieku dziecka, stanu zdrowia, liczebności rodzeństwa, itp.), liczby dzieci zgłoszonych i zakwalifikowanych do adopcji, liczby rodzin oczekujących zakwalifikowanych do adopcji
3. Postępowanie sądowe - czas od złożenia wniosku do sądu do ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie. Okres ten trwa zazwyczaj od kilku tygodniu do kilku miesięcy i całkowicie zależy od decyzji sądu (terminu wyznaczenia sprawy, sporządzenia dodatkowych opinii, itp.)
13. SkÄ…d pochodzÄ… dzieci do adopcji?
Dzieci do adopcji przed umieszczeniem w nowej rodzinie najczęściej przebywają w:
• rodzinie zastÄ™pczej
• placówce socjalizacyjnej potocznie zwanej domem dziecka
• pogotowiu rodzinnym
• rodzinnym domu dziecka
14. Czy wszystkie dzieci wychowujące się po za rodziną biologiczną mogą być adoptowane?
Aby dziecko mogło być adoptowane musi na to pozwalać jego sytuacja prawna czyli :
• rodzice zrzekli siÄ™ praw rodzicielskich
• zostali pozbawieni wÅ‚adzy rodzicielskiej przez sÄ…d
• dziecko jest sierotÄ… biologicznÄ…
15. SkÄ…d biorÄ… siÄ™ informacje o dzieciach wolnych prawnie, które mogÄ… być zakwalifikowane do adopcji?
Dziecko do ośrodka adopcyjnego celem kwalifikacji do adopcji mogą zgłosić m.in.:
- organizator rodzinnej pieczy zastępczej
- placówka opiekuÅ„czo - wychowawcza, w której przebywa dziecko
- regionalna placówka opiekuÅ„czo - terapeutycznej lub regionalny oÅ›rodek preadopcyjny
- sÄ…d
- kurator
- podmiot leczniczy
- oraz inne instytucje i osoby, które powzięły informacje o dziecku uzasadniajÄ…ce zakwalifikowanie
dziecka do przysposobienia
Ośrodek adopcyjny gromadzi i sporządza dokumentację oraz dokonuje kwalifikacji dziecka do adopcji.
Kwalifikacja dziecka do adopcji obejmuje:
- diagnozÄ™ psychologicznÄ… dziecka
- określenie specyficznych potrzeb dziecka
- ocenę stopnia możliwości nawiązania przez dziecko więzi emocjonalnych w nowej rodzinie
- ustalenie sytuacji prawnej rodzeństwa dziecka
16. SkÄ…d dowiem siÄ™ o dziecku, które mógÅ‚bym adoptować?
Po zakwalifikowaniu do adopcji, dziecko przestawiane jest rodzinie (przygotowanej z zakwalifikowanej przez ośrodek adopcyjny) na co składa się:
- zapoznanie z dokumentacjÄ… dziecka
- bezpośrednie spotkanie z dzieckiem
- odwiedziny u dziecka po podjęciu pozytywnej decyzji o przysposobieniu do czasu wydania postanowienia sądu o wyznaczaniu okresu osobistej styczności
17. Jak długo trwa okres oczekiwania na dziecko?
Czas oczekiwania na dziecko jest bardzo różny i zależy od wielu czynników m.in. od potrzeb dziecka, oczekiwaÅ„ rodziny i otwartoÅ›ci na ewentualne deficyty i problemy dziecka OÅ›rodek przy doborze zawsze poszukuje rodziny dla dziecka, a nie dziecka dla rodziny. Dlatego dużo zależy od otwartoÅ›ci i gotowoÅ›ci rodziny do opieki nad konkretnym dzieckiem.
18. Jak wyglÄ…da pierwsze spotkanie z dzieckiem?
Na pierwsze spotkanie z dzieckiem kandydaci udają się do miejsca pobytu dziecka np. rodziny zastępczej lub domu dziecka. Kandydaci mają możliwość pogłębić informacje przekazane przez Ośrodek Adopcyjny o dziecku, zadać pytania osobom sprawującym bezpośrednią opiekę nad dzieckiem a potem osobiście spotkać się z dzieckiem. Pierwszy bezpośredni kontakt trwa około godziny, ale zawsze czas i przebieg jest indywidualny. W pierwszym spotkaniu kandydatom towarzyszy przedstawiciel Ośrodka Adopcyjnego.
19. Co dzieje siÄ™ po pierwszym spotkaniu?
Po pierwszym spotkaniu rodzina ma czas na podjęcie decyzji czy chce kontynuować spotkania z dzieckiem i w finale je adoptować. Jak podejmie pozytywną decyzję składa wniosek o adopcję do sądu.
20. Kiedy kandydaci mogą zabrać dziecko do domu?
Dziecko do domu kandydaci mogą zabrać po wydaniu przez sąd postanowienia o osobistej styczności. Ale też za zgodą opiekuna prawnego i wtedy gdy dziecko jest na to gotowe.
21. Co to jest okres osobistej styczności?
SÄ…d rodzinny przed orzeczeniem przysposobienia okreÅ›la sposób i okres tzw. osobistej stycznoÅ›ci (okres preadopcyjny) przysposabiajÄ…cego z przysposabianym. Wydanie przez sÄ…d takiej zgody umożliwia kandydatom zabranie dziecka do domu i przejÄ™cie nad nim bezpoÅ›redniej opieki. Celem tego okresu jest budowanie wiÄ™zi miÄ™dzy rodzicami a dzieckiem, głębszego poznawania siebie i swoich oczekiwaÅ„. Pracownicy OÅ›rodka wspierajÄ… kandydatów w nowej roli, odwiedzajÄ…, obserwujÄ… rodzÄ…ce siÄ™ wiÄ™zi emocjonalne oraz sporzÄ…dzajÄ… sprawozdanie o kontaktach z okresu preadopcyjnego.
22. Jak długo trwa osobista styczność?
Czas trwania osobistej stycznoÅ›ci ustala sÄ…d, trwa on zazwyczaj kilka - kilkanaÅ›cie tygodni, to jest do czasu sprawy sÄ…dowej, na której sÄ…d orzeknie adopcjÄ™. Przysposobienie zawsze nastÄ™puje przez orzeczenie sÄ…du opiekuÅ„czego na żądanie przysposabiajÄ…cego zgodnie z art. 117. § 1. Kodeksu rodzinnego i opiekuÅ„czego.
23. Jakie akty prawne regulujÄ… procedurÄ™ adopcyjnÄ…?
Procedura adopcyjna wynika z nastÄ™pujÄ…cych aktów prawnych
1. Kodeks rodzinny i opiekuÅ„czy, ustawa z dnia 25 lutego 1964r. (Dz. U. z 1964r., Nr 9, poz. 59 z 1964r. z późn. zm.)
2. Kodeks cywilny
3. Ustawa z dnia 9 czerwca 2011r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2015r. poz. 332)
4. RozporzÄ…dzenie Ministra pracy i Polityki SpoÅ‚ecznej z dnia 9 grudnia 2011r. w sprawie szkolenia dla kandydatów do przysposobienia dziecka (Dz. U. Nr 272 poz. 1610)
5. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 20 sierpnia 2015r. w sprawie wzoru kwestionariusza wywiadu adopcyjnego oraz wzoru karty dziecka, w tym metryki prowadzenia sprawy (Dz. U. z 2015r.poz. 1303).
24. Jakie występują rodzaje adopcji?
Adopcja ma różne rodzaje poza nazwÄ… różni siÄ™ skutkami prawnymi
1. Adopcja pełna
2. Adopcja pełna całkowita (anonimowa, blankietowa)
3. Adopcja niepełna
Adopcja pełna
Orzeczenie przez sÄ…d adopcji peÅ‚nej powoduje, że pomiÄ™dzy przysposabiajÄ…cym, a przysposobionym powstaje taka sama więź prawna, jaka łączy rodziców i dzieci biologiczne.
Skutki prawne adopcji pełnej:
1. Przysposobiony nabywa prawa i obowiązki wynikające z pokrewieństwa w stosunku do krewnych przysposabiającego.
2. UstajÄ… prawa i obowiÄ…zki przysposobionego, wynikajÄ…ce z pokrewieÅ„stwa wzglÄ™dem jego krewnych, jak również prawa i obowiÄ…zki tych krewnych wzglÄ™dem niego.
3. Skutki przysposobienia rozciągają się na zstępnych przysposobionego.
4. Powstaje wzajemny obowiÄ…zek alimentacyjny.
5. Rodzi siÄ™ obowiÄ…zek wzajemnego wspierania w pokrywaniu kosztów rodziny i pomocy we wspólnym gospodarstwie.
6. Skutki w zakresie dziedziczenia.
7. Skutki w zakresie stanu cywilnego przysposobionego:
- przysposobiony przyjmuje nazwisko przysposabiającego lub nazwisko złożone z jego dotychczasowego nazwiska i z nazwiska przysposabiającego,
- istnieje możliwość zmiany imienia lub imion przysposobionego,
- na wniosek przysposabiających może być sporządzony nowy akt urodzenia przysposobionego
Przysposobienie pełne jest rozwiązywalne.
Adopcja pełna całkowita
Sąd orzeka adopcję całkowitą, jeżeli rodzice naturalni dziecka wyrażą zgodę na jego przysposobienie bez wskazania osoby przysposabiającej.
Skutki prawne:
Takie jak w przypadku adopcji pełnej, z następującymi wyjątkami:
? obowiÄ…zek sporzÄ…dzenia nowego aktu urodzenia przysposobionego
? nie jest możliwe, aby przysposobiony nosiÅ‚ podwójne nazwisko zÅ‚ożone z dotychczasowego i nowego
nierozwiązywalność adopcji
Adopcja niepełna - skutki tego przysposobienia są ograniczone i polegają wyłącznie na powstaniu stosunku między przysposabiającym, a przysposobionym (z jednym tylko wyjątkiem: także w przypadku przysposobienia niepełnego jego skutki rozciągają się na zstępnych przysposobionego).
25. Czy rodzicom adopcyjnym przysługuje urlop macierzyński i wychowawczy?
Tak. Rodzice adopcyjni zostali w prawach zrównani z rodzicami biologicznymi i przysÅ‚ugujÄ… im te same przywileje. Po adopcji rodzice mogÄ… liczyć zarówno na urlop macierzyÅ„ski jak i wychowawczy. PrzysÅ‚ugujÄ… one do momentu ukoÅ„czenia przez dziecko siódmego roku życia, lub dziesiÄ…tego, jeżeli dziecko ma odroczony obowiÄ…zek szkolny.
26. Jakie dokumenty należy złożyć do pracodawcy celem uzyskania urlopu macierzyńskiego?
Urlop macierzyński przysługuje rodzicowi adopcyjnemu z dniem rozpoczęcia okresu preadopcyjnego. W celu otrzymania urlopu macierzyńskiego należy złożyć u pracodawcy wniosek o urlop i dokument z sądu informujący o toczącej się sprawie o przysposobienie zawierający datę urodzenia dziecka (np. postanowienie Sądu dotyczące ustanowienia okresu osobistej styczności)
27. Czy dziecko adoptowane może odnaleźć swoją biologiczną rodzinę?
Dziecko adoptowane, po osiÄ…gniÄ™ciu peÅ‚noletnoÅ›ci, może zwrócić siÄ™ do oÅ›rodka adopcyjnego o pomoc w odnalezieniu biologicznej rodzinny, a OÅ›rodek Adopcyjny ma obowiÄ…zek takiej pomocy udzielić. Prawo do uzyskania takich informacji przysÅ‚uguje tylko osobie adoptowanej, na jej wniosek.
28. Jakie czynności musi podjąć rodzic adopcyjny po uzyskaniu prawomocnego orzeczenia o przysposobieniu?
Zadaniem rodziców jest:
- odbiór z sÄ…du rodzinnego postanowienia o przysposobieniu
- odbiór aktu urodzenia dziecka z USC wÅ‚aÅ›ciwego ze wzglÄ™du na miejsce urodzenia dziecka
- zameldowanie dziecka w wydziale spraw obywatelskich urzędu miasta lub gminy właściwego ze względu na miejsce swojego stałego zameldowania
- odebranie nowego numeru PESEL dla dziecka w USC właściwym ze względu na miejsce zameldowania dziecka
- zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego u płatnika składek
29. Czy rodzice biologiczni mogÄ… uzyskać informacjÄ™ na temat rodziny, która adoptowaÅ‚a ich dziecko?
Żadna instytucja nie ma prawa udzielić tego typu informacji. Adopcja jest tajna, po przysposobieniu dziecko otrzymuje nowy akt urodzenia oraz nowy PESEL.
30. Czy należy powiedzieć dziecku prawdę o jego pochodzeniu , czy też tą wiedzę przed min ukryć?
Dziecko powinno żyć z wiedzÄ… o swoim pochodzeniu jak z czymÅ› normalnym, czymÅ› naturalnym. Rodzice adopcyjni powinni pomóc dziecku w zmierzeniu siÄ™ z prawdÄ… o jego pochodzeniu, wspierać i kochać je.